Zespół klasztorny Norbertanek w Żukowie

Mimo że Żukowo to najmłodsze kaszubskie miasto, można w nim odnaleźć najstarsze poza Gdańskiem zabytki architektury na Kaszubach. Norbertanki sprowadził do Żukowa książę Mściwój I (zm. 1214 lub 1215), aby stworzyć zaplecze dla misji chrystianizacyjnej na obszarze Prus. Klasztor od początku był hojnie wspomagany przez okoliczne rody szlacheckie. Ostatnie lata życia spędziła w nim wnuczka Mściwoja I, księżniczka Damroka, bohaterka kaszubskich legend dotyczących Chmielna i jego okolic. Od początku istnienia żukowskiego konwentu istniała przy nim szkoła żeńska dla szlachetnie urodzonych panien, a od końca XIV w. również szkoła męska. Panien uczono robótek ręcznych, w tym haftu, bowiem wszystkie szaty liturgiczne powstawały na miejscu. Z czasem powstała tu odrębna szkoła haftu, która wieki później dała początek haftowi kaszubskiemu. Podobnie jak klasztor w Kartuzach, żukowski konwent skasowano w 1834 r. Rozbiórki uniknęły tylko: kościół konwentualny, część skrzydła mieszkalnego, XIX-wieczna plebania, stajnia, wozownia i figura św. Jana Nepomucena na dziedzińcu.
Kościół Wniebowzięcia NMP o głównie gotyckiej architekturze wznoszono w XIV i XV w., jego sklepienie i empora dla mniszek pochodzą z XVII w., a wieżę przebudowano w XVIII stuleciu. Nad wejściem do zakrystii wisi krucyfiks z 1360 r., w bocznej kaplicy znajduje się mała alabastrowa rzeźba szkoły angielskiej z połowy XIV w. przedstawiająca pokłon Trzech Króli, a na północnej ścianie nawy umieszczono „ołtarzyk Mściwoja I” z 1515 r. Z tego okresu pochodzi również niezwykle bogaty wczesnorenesansowy tryptyk znajdujący się na południowej ścianie prezbiterium. Obok niego stoi ołtarz główny z początku XVII w. z obrazem ze szkoły Hermana Hana. Warto też zwrócić uwagę na barokową ambonę i balustradę empory dla zakonnic z wizerunkami świętych i błogosławionych. Na chórze znajdują się barokowe stalle dla zakonnic oraz kunsztownie zdobiony tron przeoryszy.

W budynku wozowni od 1990 r. mieści się muzeum parafialne. Na dolnej kondygnacji znajduje się ekspozycja prezentująca kulturę kaszubską okolic Żukowa, a także żukowską szkołę haftu kaszubskiego. Ostatnia uczennica klasztornej szkoły, Marianna Okoniewska, nauczyła haftować swoje wnuczki: Zofię i Jadwigę Ptach, które w międzywojniu na bazie motywów złotego haftu czepcowego i liturgicznego zaczęły tworzyć i haftować kolorowe wzory. Tak powstała współczesna szkoła haftu wdzydzkiego. Pięknie wyszywane paramenty liturgiczne oraz dawne kroniki można obejrzeć na piętrze muzeum.

Na wzgórzu nieopodal zespołu poklasztornego wznosi się XIV-wieczny kościół św. Jana Chrzciciela, stojący niegdyś na centralnym placu wsi. Jako świątynia usytuowana za murami klasztoru był on przeznaczony dla świeckich. Liczne przebudowy nieco zatarły jego gotycki charakter.